Paradijselijke geluiden of kakofonie

Wat gaat er om aan geluid in een huiskamer met mensen met dementie? Ik turfde geluiden voor mijn afstudeerwerkstuk. Een uur wel, een uur niet. De dag erop andersom. Zo kreeg ik een indruk van geluiden op alle uren van een dag tussen negen en vijf. Geluiden van bewoners, van de verzorgenden, vrijwilligers en bezoek, muziek, van apparaten en ‘werk-geluiden’. Op een huiskamer met mensen met een vergevorderde dementie, van wie de zorg inschatte dat ze baat hadden bij een vastere structuur en meer rust.

Later koppelde ik mijn observaties aan adviezen. Aan sommige geluiden leek eenvoudig iets te doen. Een piepend bed? Even smeren. Aan andere geluiden erg weinig (bewoners die steeds maar hetzelfde riepen). Roepgedrag is soms moeilijk te beïnvloeden. Iemand een poosje naar zijn kamer brengen?

Waarom is letten op geluid  in de dementiezorg belangrijk? De bewoners ervaren geluiden vaak anders dan u en ik o.a. omdat ze gevoeliger zijn voor ‘prikkels’. Ze herkennen geluiden moeilijker én kunnen de herkomst ervan niet achterhalen.
U herkent dat misschien wel. Denk maar aan slapen in een vreemd huis waar u midden in de nacht geritsel hoort.

Bewoners hebben weinig invloed op het geluid. Ze zijn vaak minder mobiel en voelen zich vaker onveilig.
Er zijn onbedoelde geluiden (een afwasmachine die met een doordringende riedel aangeeft dat de afwas schoon is) en bedoelde geluiden bijvoorbeeld: een liedjes CD die aldoor maar speelt en mensen die met elkaar praten.

Het allereerste dat sinds kort eenvoudig kan is bewustwording stimuleren bij medewerkers: hoe beïnvloeden geluiden bewoners?
Daarvoor is er nu de gratis MoSART app die korte geluidsopnames maakt die je kunt koppelen aan je omgeving (werk) en aan je beleving (van chaotisch tot kalm). Een mooie eerste stap!

En nog veel meer: uitwisselen met collega’s. Hoe is het voor onze bewoners, kunnen wij er in positieve zin iets aan veranderen (incidenteel of structureel), zijn er anderen die er iets aan kunnen veranderen?
Een plan van aanpak maken: wat doen we wanneer en is er geld mee gemoeid?

Daarnaast een stap die begint bij het ontwerp van het gebouw en de inrichting van een verpleeghuis. 
Hierover kan een lezing worden omgeven, personeel kan hierin worden opgeleid en advies worden gevraagd. De ‘geluidsomgeving’ valt onder een gunstige woonomgeving.

Naast een verantwoord ontwerp, kunt u tegenwoordig akoestische fotopanelen aanbrengen die galm tegen gaan. Denkt u aan betegelde ruimtes en wandelgangen. Ook gemeenschapsruimtes waar bijvoorbeeld optredens zijn, klinken prettiger. Het fijne is dat die akoestische panelen gecombineerd kunnen worden met mooie natuurbeelden die op zich al het welzijn van mensen bevorderen.

Aan sommige ‘onbedoelde’ geluiden kun je iets doen: een piepende deur smeren. Aan gedrag van personeel, vrijwilligers en mantelzorgers kan gewerkt worden: niet over de afdeling roepen, een deur sluiten als dat veilig is.

Geluid kan ook positief worden ingezet door bewuste keuzes te maken. Denk aan cd’s (natuurgeluiden of traditionele liedjes). En: wanneer zet je muziek op. Waar doe je dat: in de huiskamer of op de eigen kamer? 
Kiezen uit optredens: een vrolijk bandje en/of een harpspeler die individuele concerten geeft?
Zijn er bewoners die een draadloze koptelefoon op willen met favoriete muziek? Dat kan in de huiskamer. Niemand anders heeft er last van én de persoon zelf hoort omgevingsgeluiden niet meer.
Zijn er mensen die op hun eigen kamer iets hebben aan een eenvoudig te bedienen radio? Of cliënten die blij worden van een beer met muziekjes?

Wel blijft het altijd weer maatwerk: wat de één rustig vindt, vindt de ander ‘saai’. Wat de één mooi vindt… . Wat die meneer te veel prikkels geeft, is voor die mevrouw te weinig…

Tegelijkertijd is dat het mooie van de zorg: het is mensenwerk met hart en verstand.

Desirée van Keulen