Creatief bezig zijn maakt gelukkig

Professor Munnichs, die aan de wieg stond van de psychogerontologie, stelde dat creativiteit de hoogste vorm van competentie is. Al je hogere hersenlagen worden ingezet en geprikkeld. Gelukkig wordt niet alleen de ratio aangesproken. Creatief zijn, iets moois maken en ervan genieten raakt je diepe emotie.
De amandelkern speelt daar een belangrijke rol in. Die slaat niet alleen aan om ons te beschermen tegen gevaar, waar mensen met dementie zo’n last van hebben, het is ook onze gelukskern, de bron van je lekker voelen. Dit deel van onze hersenen zwicht voor verleiding. Door te verbeelden en te creëren krijgen we een plezierig gevoel, ook als we ‘passief’ naar mooie dingen kijken of aansprekende muziek horen. Door creatief te zijn krijgen we meer controle over onze emoties. Dat ‘heilzame’ effect geldt voor ons allemaal. Prof. Erik Scherder legt dit in een filmpje voor de Stichting Kanker in Beeld heel mooi uit.

Het kan een enorme bevrijding zijn als mensen met dementie zich creatief kunnen uiten. Lekker bezig zijn, vrij van ratio, vrij van iets moeten ‘weten’, alles kan, alles is goed. Vrij van conventies dat het ergens op moet lijken, zonder oordeel over ‘hoe het moet’. Mensen met dementie zijn misschien zelfs wel meer in staat om ‘echte kunst’ te maken. Je moet het durven. Zij hebben daar geen moeite mee. Ik heb tentoonstellingen van prachtige schilderijen gezien die door mensen met dementie zijn gemaakt.

Denk niet dat iemand die vroeger niets met creativiteit deed, of wilde, of kon of zelfs niet mocht, dat nu niet wil of kan. Ik ken voorbeelden van wetenschappers die ‘dankzij’ dementie een creatief talent in zichzelf ontdekken en daar enorm van genieten. Je bent niet afhankelijk van geheugen en rationele taal. Je kan je intuïtie en verbeelding aanspreken. Het kan van alles zijn, bewegen, gebaren, woorden, patronen, geluiden, kleur, ritme, textuur, reuk, etc.

De middelen zijn beschikbaar voor iedereen. Improviseren kan je op allerlei manieren prikkelen. Het is maar waar je het aan ophangt. In de speelgoedwinkels zie je zulke leuke dingen voor kinderen. Ga vingerverven of teken met krijt op een bord. Schilder nat in nat, dat is heel verrassend. Uit ervaring weet ik dat ze dat erg leuk vinden. Zeg “Denk eens aan …” en zie wat er gebeurt. Voor mensen met lichamelijke en psychische beperkingen is Schilderen met water heel leuk om te doen. Door met een kwast met water over een paneel te strijken komt een prachtige afbeelding tevoorschijn. Er zijn hele leuke thema's (een dagje uit, alledaagse dingen, natuur, etc.) te krijgen waarmee je samen ook herinneringen op kunt halen.
 
Ga iets samendoen. Speel een ‘beurt-wissel-spelletje’: zet een rondje op papier en zeg “nu jij’. Zet een flinke kras, en maak daar geluiden bij, en zeg “nu jij”. Zo’n spelletje kan ook een leuk contactmoment zijn.
Biedt allerlei materialen aan, verf, klei, touw, handwerkje, etc. Vraag advies van een activiteitenbegeleider. Je ontdekt vanzelf wat iemand leuk vindt en waar die goed in is. Waar je goed in bent vindt je vaak automatisch leuk. Ga na wat iemand vroeger deed.

Laatst lag er bij een tentoonstelling in een museum een breiwerkje op tafel. Een vrouw met dementie die daar een rondleiding kreeg zei dat ze dit vroeger veel deed. Iemand gaf haar het breiwerk in handen en in een mum van tijd had ze drie toeren gebreid: twee recht, twee averecht…

Ik wens u veel creativiteit toe! Ook in de omgang met dementie.

Opgetekend door Jacqueline Rempt tijdens een interview met dr. Anneke van der Plaats.

Dr. Anneke van der Plaats is sociaal geriater en co-auteur van:
De wondere wereld van dementie
Het demente brein. Omgaan met probleemgedrag.
Meer kwaliteit van leven. Integratieve persoonsgerichte dementiezorg.
De dag door met dementie
    13-01-2016 00:00