"Veel mensen hebben er moeite mee om contact te maken met mensen met dementie. Dat komt omdat ze het vaak verkeerd aanpakken. Mensen met dementie hebben bijna voortdurend het gevoel dat ze 'falen'. Vaak wordt dit faal-gevoel veroorzaakt door familie of het personeel. Ze worden recalcitrant, boos, willen niet meedoen of meegaan. Zelfs niet naar leuke activiteiten. Dit is een natuurlijke reactie van mensen. Ook ‘gezonde’ mensen reageren zo wanneer ze falen en gaan dan ook (even) in de afweer.
 
Ga er maar vanuit dat de hersenen van iemand met dementie drie keer trager reageren en dat we het begrip voor taal en abstracte begrippen vaak veel te hoog inschatten. We spreken te snel en beschrijven dingen te abstract waardoor ze er geen beeld bij krijgen. Als iemand zegt “Ik wil het niet”, dan betekent dat eigenlijk “mijn hersenen snappen er niks van!” Vervolgens proberen we hem of haar alsnog met argumenten over te halen. “Het is goed voor je als je meegaat. Vroeger vond je dit altijd wèl heel leuk!” Helaas werkt dat niet. 
 
Ga nooit zeggen “We gaan een spelletje doen.” Als de persoon verplaatst moet worden, dan ga je hem eerst verleiden om met je mee te lopen. Je geeft hem een arm en zegt “Gezellig hè!” En dan loop je ergens naartoe en laat dan het spelletje zien. “Zullen we samen een spelletje spelen?”
 
Dat is ook het probleem van veel activiteitenbegeleiders. Die moeten mensen die gaan deelnemen vaak zelf halen.
Ze brengen hen naar een ruimte toe waar op dat moment niks gebeurt. En vervolgens moeten ze de volgende ophalen. Binnen vijf minuten zijn er al drie weg. En de rest begint al te protesteren. Wat doen we hier?
Eigenlijk zou het zo moeten zijn dat je als activiteitenbegeleider ergens mee bezig bent, en dat de persoon met dementie bij toeval langs komt zodat die kan zien en begrijpen wat er gebeurt, of dat ze worden gebracht.
Je kan moeilijk zeggen “Gaat u mee naar de activiteitenruimte, dan gaan we kerstkaarten kleuren.” Dan hebben ze geen idee wat je bedoelt, want ze kunnen zich daar geen beeld meer van vormen in hun hoofd. Stel dus niet een abstract iets voor. Doe het stap voor stap. “Gaat u mee?”, “Wilt u hier gaan zitten?”, “Vindt u het hier gezellig?”.
 
Een fysiotherapeut had een fantastisch idee. Die had een oefenzaal ingericht als een ouderwetse gymnastiekzaal. Als hij naar hen toe ging en vroeg “Gaat u mee naar de oefenzaal?” Dat vonden ze helemaal niks. Ze begrepen niet waarover het ging. Hij verleidde hen niet, dus niemand ging mee. Maar als ze daar eenmaal waren, dan vonden ze het fantastisch!
 
“Verleiden” is een kunst die hoort bij een gunstige bejegening. Wanneer de persoon met dementie iets niet wil, dan kunnen wij hem/haar proberen te verleiden. Daarin is het “afstemmen” het eerste en het belangrijkste dat je doet. Kijk hoe iemand erbij zit. Slaapt hij? Ziet hij er verdrietig of boos uit? Schrikt hij van je? Benader iemand altijd van voren én langzaam. Ziet hij je? Waar kijkt hij naar? Staan de ogen rustig? Onrustig? Maak eerst oogcontact. Wacht op een glimlach of een vriendelijk knikje.

Als je contact wil hebben, dan ga je niet staan. Dan ga je aan tafel zitten of hurken. Dan zeg je “wat heeft u een mooie jurk aan”. Je benoemt en praat over iets wat ze kunnen zien. “Kijk eens door het raam, aan de overkant zijn de lichtjes van de andere huizen daar.” Dan wijs je er ook naar. Dat gebruik je dan bijvoorbeeld om over vroeger te praten. Dat gaat het allerbeste. “Kijk eens wat een schattige bloemetjes er op tafel staan.” Dan zeggen ze al gauw “Ja”. En dan vraag je “Houdt u ook van bloemen?” Dan zeggen ze ook al gauw “Ja”. En dan vraag je “Hadden jullie dat vroeger ook, bloemen op tafel?” En dan kan je het over de tuin hebben, over boswandelingen, een veldboeket plukken. Je kan een liedje zingen “De paden op, de lanen in… “.

Dus ga eerst samen even naar iets kijken, elkaar toelachen, of even aanraken. Totdat je prettig contact hebt en dan lukt alles véél beter. Het is soms een kwestie van een paar seconden!"

Opgetekend door Jacqueline Rempt tijdens een interview met dr. Anneke van der Plaats

Dr. Anneke van der Plaats is sociaal geriater en co-auteur van:
De wondere wereld van dementie
Het demente brein. Omgaan met probleemgedrag.
De dag door met dementie
Meer kwaliteit van leven. Integratieve persoonsgerichte dementiezorg.
    13-05-2015 00:00
Ga terug