DementieTV: je boterham eten gaat zó

Opnames voor Dementie- TV in een huiskamer uit de jaren vijftig.
Foto: Jean-Pierre Jans

Bron: Limburger.nl - 22 maart 2016 | Door Ger Willemsen

Televisie gericht op mensen met dementie. Die tevens de verzorging ondersteunt. Dat bestond nog niet. DementieTV gaat dit najaar voor verpleeghuizen van start, maar wil ook dementerenden thuis bereiken.

Dit werkt dus écht niet. Althans niet bij mensen met dementie. Een concert van André Rieu op het Vrijthof op tv. Een magisch moment: lichtbundels van de spotlights malen in de duisternis over de hoofden van het publiek. „Iemand met dementie die dit ziet, denkt dat hij in een draaimolen zit. Of meent dat het zoeklichten zijn van de Duitsers in de TweedeWereldoorlog!” Aldus sociaal geriater Anneke van der Plaats. Zij heeft als dementiedeskundige naam gemaakt: verschillende verpleeghuizen hebben haar vernieuwende ideeën over een begripvolle bejegening van patiënten overgenomen. 

Centraal in haar kijk op dementie staat de teloorgang van geestelijke vermogens, de lagen in het brein die door de ziekte gestaag worden afgepeld. Uiteindelijk resteren ‘oer’-onderlagen, ontwikkeld in een eerdere evolutiefase van de mens. Daar regeren de primitieve reflexen, primaire emoties als angst, prikkels van pijn, waken, slapen. 

Ze zag een film over van dichtbij gefilmde klaprozen. „Voor iemand met dementie zijn die beelden onherkenbaar, hij denkt bloedvlekken te zien.” Kortom: je doet mensen met dementie geen plezier door ze reguliere tv-programma’s voor te schotelen. „Die gaan ook veel te snel, in flitsen. Twee seconden Rieu, twee seconden een pianist, twee seconden publiek. Jij en ik maken de synthese: hier speelt een orkest. Iemand met dementie kan dat niet.” Onrust of angst kan zomaar toeslaan bij de tv-kijker wiens geestelijke vermogens door primitieve reflexen worden aangestuurd.

tv-amusement van vroeger zoals Snip en Snap, een duet van Willy enWilleke Alberti

Toch weet Van der Plaats dat tv ook een gunstige uitwerking kan hebben op die zieke hersenen. Zo is DementieTV in beeld gekomen. Gemaakt door de Stichting Seniorentelevisie te Baarn die vijf jaar geleden begon met programma’s voor woonzorglocaties en verpleeghuizen. Tv die aanhaakt op de herinneringen en de belevingswereld van ouderen: tv-amusement van vroeger zoals Snip en Snap, een duet vanWilly en Willeke Alberti. Ook eigen producties: oude beelden van een treinrit, muzikaal omlijst met Het boemeltje naar Purmerend van The Ramblers. „Dat sloeg ook aan bij mensen met dementie. Maar we wilden méér: programma’s die hun verzorging en dagritme ondersteunen”, zegt directeur Ingrid van der Horst.

Sinds kort dient Anneke van der Plaats de makers van Seniorentelevisie van advies: „De neurowetenschap leert ons dat mensen met dementie geen beelden meer in hun hoofd hebben. Daarin kan tv voorzien: beelden verschaffen.” 

Zo wil DementieTV helpen bij de middagboterham. Eten kan voor iemand met gevorderde dementie een bezoeking zijn, want hoe moet dat ook alweer? Van der Horst: „De maaltijd gaan we telkens op tv inleiden, met beelden van mensen die een boterham eten. Mensen met dementie doen dit na: ‘O ja, dat was de bedoeling.’” Het programma ondersteunt door zijn invulling het dagritme van de patiënt. Van der Horst: „Wat nog niet betekent dat de tv de mens in de zorg moet vervangen! Maar als er door de dag geen activiteiten zijn, kan de tv aan.” 

Ja, je kunt een spelletje doen, maar na een half uurtje zijn ze bekaf
DementieTV wil ook nieuwigheden proberen: programma’s die met gebaren worden ondersteund, voor een beter begrip. Programma’s die de kijkers tot beweging stimuleren. „We willen hen op klassieke muziek laten meebewegen met beelden van luchtdirigent Richard van Roessel.” 

De programma’s kunnen de zorgende partner ontlasten, zegt Van der Plaats: „Ze verdrijven bij mensen met dementie de grote verveling. Ja, je kunt een spelletje doen, maar na een half uurtje zijn ze bekaf. Anderzijds kunnen hun aangedane hersenen niet tegen stilte. Dan gaan ze dwangmatig tikken, roepen, rondlopen of slapen. Zoiets kun je met deze programma’s dus tegengaan.”